ﻛﺎرﺑﺮد ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ در ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﺑﻴﺎري ﻗﻄﺮه اي زﻳﺮﺳﻄﺤﻲ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﻚ

  ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﻚ ﻛﺸﻮرﻣﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﻤﺒﻮد ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻳﺎن ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﭘﺪﻳﺪه ي ﺑﻴﺎﺑﺎنزاﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ از ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ در آﺑﻴﺎري اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻔﻆ و ﮔﺴﺘﺮش ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد. ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ از روش آﺑﻴﺎري ﻗﻄﺮهاي زﻳﺮﺳﻄﺤﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ. ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﻜﻼت ﻋﻤﺪه ﻛﺎرﺑﺮد آﺑﻴﺎري ﻗﻄﺮهاي زﻳﺮﺳﻄﺤﻲ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻗﻄﺮهﭼﻜﺎنﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻜﺶ ﻣﻨﻔﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻮدن ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﺮﮔﺸﺖ آب و ذرات ﺧﺎك ﺑﻪ داﺧﻞ ﻗﻄﺮهﭼﻜﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﺗﻤﻬﻴﺪي ﻛﻪ اﻣﺮوزه ﺑﺮاي ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻌﻀﻞ ﺑﻜﺎر ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻮﺷﺶ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﭘﻮﺷﺸﻬﺎي ارزان ﻗﻴﻤﺖ و داراي ﻋﻤﺮ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ اﺳﺖ. ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﻛﻪ در اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻧﻈﺮ ﺟﻨﺲ، ﺑﺎﻓﺖ، رﻧﮓ، اﻧﺪازه ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي داﺧﻞ ﺑﺎﻓﺖ و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت دﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮده و ﻛﻠﻴﻪ اﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت در ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻄﺢ ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ اﺛﺮ داﺷﺘﻪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺎﺗﺮﻳﻚ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و از ﻃﺮﻓﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﻮﻟﻜﻮل آب ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﭘﻴﭽﻴﺪه و ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدي ﻛﻪ از دﻳﺪﮔﺎه ﺑﺎﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ، ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ، ﻟﺰوﺟﺖ و دﻳﮕﺮ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت داﺷﺘﻪ و ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ اﻳﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻫﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎ ﺟﺬب ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﮔﺮدﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻴﭽﻴﺪه اي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲﺗﻮان از ﺑﺴﺘﺮ ﺳﺎزي ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد در ﻧﺘﻴﺠﻪ آب در ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻴﺎه ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد. اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻛﻪ در ﻃﻲ آزﻣﺎﻳﺸﺎت ﻣﺘﻌﺪد در ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ داﻧﺸﮕﺎه زﻧﺠﺎن ﺑﺎ ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺤﺚ و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ.

ﻣﺎ ﻫﺮ روزه در ﻛﻠﻴﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﺮان ﺷﺎﻫﺪ ﻛﻤﺒﻮد ﺑﺎرش، ﺑﺤﺮان آب، ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲﻫﺎي ﻣﻜﺮر، ﺳﻬﻤﻴﻪﺑﻨﺪي آب، ﭘﺎﻳﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﺳﻄﺢ ﺳﻔﺮهﻫﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ و اﻣﺜﺎل اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻫﺴﺘﻴﻢ. در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﻚ ﻛﺸﻮرﻣﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﻤﺒﻮد ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ از روش آﺑﻴﺎري ﻗﻄﺮهاي زﻳﺮﺳﻄﺤﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ. ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ روش در ﺳﺎل 1959 در ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴﺎ و ﻫﺎواﻳﻲ آﻏﺎز ﺷﺪ و ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺑﺎ ﺑﻬﺒﻮد اﺟﺰاي ﺳﻴﺴﺘﻢ روش آﺑﻴﺎري ﻗﻄﺮهاي، اﻳﻦ روش ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺖ. ﻣﺴﺌﻠﻪ اي ﻛﻪ در روش آﺑﻴﺎري ﻗﻄﺮه اي زﻳﺮﺳﻄﺤﻲ وﺟﻮد دارد ﺑﺮﮔﺸﺖ آب ﺑﻪ داﺧﻞ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﻮدن و ﻛﺎر ﻧﻜﺮدن ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ آب ﺗﺤﺖ ﻣﻜﺶ ﻣﻨﻔﻲ از ﺧﺎك ﺑﻪ داﺧﻞ ﻗﻄﺮهﭼﻜﺎنﻫﺎ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ و ﭼﻮن داراي اﻣﻼح و ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ و ﻣﺴﺪود ﺷﺪن ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ در اﻳﻦ روش ﻣﻲﮔﺮدد. ﺗﺠﺎرب ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﻚ و ﻧﻴﻤﻪ ﺧﺸﻚ ﻗﺮار دادن ﻗﻄﺮهﭼﻜﺎن ﻫﺎ در زﻳﺮ ﺳﻄﺢ ﺧﺎك و اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻴﻠﺘﺮﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ورود ﻣﻮاد ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻪ ﻗﻄﺮهﭼﻜﺎن ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﺒﺨﻴﺮ و اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻗﻄﺮهﭼﻜﺎن ﻫﺎ ﺷﻮد. اﻣﺮوزه ﺑﺤﺚ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻮﺷﺶﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﻣﻄﺮح ﺑﻮده، ﻛﻪ اﻳﻦ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺧﺎص ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺐ ﻋﺪم ﺑﺮﮔﺸﺖ آب و ورود ﻣﻮاد ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻪ داﺧﻞ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد. ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﻴﺺ اﺳﺘﻔﺎده از ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﻤﺎس آب ﺑﺎ ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﭘﺮداﺧﺖ.

 ﺣﺎﻟﺖ ﻳﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻴﺰﻳکی و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ آب در ﺧﺎك را ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ آن ﮔﻮﻳﻨﺪ. در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮاد ﻣﺎﻧﻨﺪ ذرات رس، ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﻣﻨﺎﻓﺬي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ زﻳﺎدي ﺑﻪ ﺟﺬب آب دارﻧﺪ. ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ آب ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻓﺬ ﺟﺬب ﺷﺪ ﺑﺮاي ﺟﺪا ﻛﺮدن ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي آب از آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺪاري اﻧﺮژي ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺎﺗﺮﻳﻚ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ آن ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد آب ﺑﺎ ﭼﻪ ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﺪه و ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﻧﻘﻄﻪاي ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ دﻳﮕﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﺪن اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ از آب اﺷﺒﺎع ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﺑﺮاي ﺟﺬب آب ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺎﺗﺮﻳﻚ در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ. اﻣﺎ اﮔﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ از آب اﺷﺒﺎع ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﺮاي ﺟﺬب آب وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﭼﻮن ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ آب ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻘﺪار آن ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از ﺻﻔﺮ اﺳﺖ. در ﺧﺎكﻫﺎ اﻳﺠﺎد ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺎﺗﺮﻳﻚ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﻣﻨﻔﺬ و زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس آب ﺑﺎ ﺟﺪار ﻣﻨﻔﺬ ﻳﺎ ﺷﻌﺎع اﻧﺤﻨﺎء آب ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد. ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار آب در ﺣﻔﺮهﻫﺎ ﻓﺸﺎر ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻚ ﻳﺎ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺎﺗﺮﻳﻚ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻲﺷﻮد. در ﺑﻴﻦ ﻣﻨﺎﻓﺬ ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ وﺿﻌﻴﺖ وﺟﻮد دارد.

 اوﻟﻴﻦ ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻨﺴﻮﺟﺎت و ﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞﻫﺎ در ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان ﺑﺎ ﻣﻨﺴﻮﺟﺎت ﻛﺘﺎﻧﻲ آﻏﺎز ﺷﺪ. رﺷﺪ اﺻﻠﻲ در ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ ﻣﺼﺎﻟﺢ زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺸﺨﺺﺗﺮ ﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺎراﺗﺮ و ارزان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ و اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﻤﺪي ﻧﺒﺎﻓﺘﻪ (ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺴﻮج) در اواﺋﻞ دﻫﻪ 1970 ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻳﺎﻓﺖ. در ﻣﻮاردي ﺗﺎ 30 درﺻﺪ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﺋﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻋﻢ از در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﮔﺰارش ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ. ﻣﺼﺎﻟﺢ ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﻴﻚ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮ ﺷﺎﻣﻞ ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞﻫﺎ و ژﺋﻮﮔﺮﻳﺪﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ (ﺳﺎﻛﺖ،1385)

ﺳﺎلﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎي زﻫﻜﺸﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود. داﻳﻠﻤﻦ و ﺗﺮاﻓﻮرد (1976) اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻮﺷﺶ، ﻓﻴﻠﺘﺮ و اﺣﺎﻃﻪ ﻛﻨﻨﺪه را ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ وﻇﻴﻔﻪ اﺻﻠﻲ ﻛﻪ دارد، ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده اﻧﺪ. اﺻﻄﻼح ﭘﻮﺷﺶ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻧﺎم ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺎده ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻛﻪ روي ﻳﺎ اﻃﺮاف زﻫﻜﺶ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد، ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﺳﺘﻔﺎده آن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود. ﻓﻴﻠﺘﺮ، ﻳﻚ ﭘﻮﺷﺶ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ورود ذرات ﺧﺎك ﺑﻪ داﺧﻞ زﻫﻜﺶ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود. اﺣﺎﻃﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﻳﻚ ﻣﺎده ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪﻣﺨﺼﻮﺻﺎٌ ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺪاﻳﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ اﻃﺮاف زﻫﻜﺶ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ورودي و  ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ورود رﺳﻮﺑﺎت ﺑﻪ داﺧﻞ ﻟﻮﻟﻪ دﻟﻴﻞ اﺻﻠﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺶ اﺳﺖ. اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ وﻇﻴﻔﻪ ﺻﺎﻓﻲ ﺑﻮدن (ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن) ﭘﻮﺷﺶ را در ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد. ﻛﻮﺗﺎي و آﻳﺪﻟﻚ اﺛﺮ ﻛﺎرﺑﺮد ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ دو ﻻﻳﻪاي و ﻳﻚ ﻻﻳﻪاي را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻮﺷﺶ ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ دو ﻻﻳﻪاي اﺛﺮات ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﻳﻚ ﻻﻳﻪاي دارد و ﭘﻮﺷﺶ دوﻻﻳﻪاي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨﻲداري ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﻳﻚ ﻻﻳﻪاي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ .(Kutay et al; 2005) اﮔﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻌﻴﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺧﺎك ﻧﺼﺐ ﮔﺮدد، ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺎرا ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد. ﺧﺎﻛﻲ ﻛﻪ درﺻﺪ رس آن ﺑﺎﻻﺳﺖ ﭘﺎﻳﺪاري ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ دارد، اﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﻛﻤﺘﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﭼﻮن ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ آﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف زﻫﻜﺶ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ، در ﻧﺰدﻳﻜﻲ زﻫﻜﺶﻫﺎ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﻣﻲﮔﺮدد، ﺑﺎ ﻧﺼﺐ ﻳﻚ ﻣﺎده ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮ در اﻃﺮاف ﻟﻮﻟﻪ زﻫﻜﺶ ﻛﻪ ﺷﻌﺎع ﻣﻮﺛﺮ زﻫﻜﺶ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ، ﻛﺎراﻳﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد زﻫﻜﺶ ﺑﺴﻴﺎر اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ (ﻧﺎﺻﺮي و ﻫﻤﻜﺎران، 1389). ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﻫﺎ ﺻﻔﺤﺎت ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﻳﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎي ﭘﻠﻲ ﭘﺮوﭘﻠﻴﻦ (Polypropylene)، ﭘﻠﻲﺳﺘﺮ (Polyester) و ﭘﻠﻲاﺗﻴﻠﻦ (Polyethylene)، ﭘﻠﻲآﻣﻴﺪ (Polyvinylchloride) و ﻳﺎ اﻟﻴﺎف ﺷﻴﺸﻪاي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﻛﻠﻲ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه (ﺗﻚ رﺷﺘﻪ اي و ﭼﻨﺪ رﺷﺘﻪ اي) و ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ (ﭘﺸﻢﻓﺮوش و ﻫﻤﻜﺎران، 1386).ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞﻫﺎي ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت در ﻫﻢ ﺑﺎﻓﺘﻦ دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺮي ﻧﺦ ﺿﺨﻴﻢ، اﻟﻴﺎف، رﺷﺘﻪﻫﺎ و ﻧﻮارﻫﺎ ﻳﺎ دﻳﮕﺮ اﺟﺰا، در زواﻳﺎي ﻗﺎﺋﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ. ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞﻫﺎي ﻧﺒﺎﻓﺘﻪ، ﺷﺎﻣﻞ ورﻗﻪﻫﺎ ﻳﺎ ﺗﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻟﻴﺎف، رﺷﺘﻪﻫﺎ ﻳﺎ دﻳﮕﺮ اﺟﺰا ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻳﺎ ﺟﻬﺖ دار ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ، ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ روشﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ، ﺣﺮارﺗﻲ و ﻳﺎ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ  .(Bouazza et al; 2006) ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﻫﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ. ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞﻫﺎ از ﻟﺤﺎظ رﻧﮓ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ، ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ دارﻧﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﺎﻳﺮ رﻧﮓﻫﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺎﺑﺶ در ﻣﻌﺮض ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ. ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﺎﻓﺖ رﻳﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﻴﻠﺘﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ وﺳﻴﻊ ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎ در زﻣﻴﻨﻪ ﻛﺸﺎورزي ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي آن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ اﻧﺸﻌﺎﺑﺎت ﻣﺤﺼﻮر ﻣﻨﻄﻘﻪ اي، ﻣﺤﻞ اﻧﺒﺎر ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻳﺎ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ، محوﻃﻪ اﻃﺮاف اﻧﺒﺎر(ﺣﻴﺎط اﻧﺒﺎر)، ﻣﺤﻞ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده اﺣﺸﺎم از آب، ﻣﺴﻴﺮ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﻴﻦ زﻣﻴﻦ ﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي ﺣﻔﺮ ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﺑﺮاي زﻫﻜﺸﻲ و ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﺟﻬﺖ اﺣﺪاث ﻣﺴﻴﺮ ﻋﺒﻮر آب، ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺒﺎر ﻏﻠﻪ و ﮔﺴﺘﺮش ﺑﺘﻦ رﻳﺰي، ﺳﻨﮕﻔﺮش ﻛﺮدن ﻳﺎ اﻳﺠﺎد ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻨﮓ ﭘﻮش ﺷﺪه در آن اﺷﺎره ﻛﺮد (ﭘﺸﻢﻓﺮوش و ﻫﻤﻜﺎران،1386). ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪيﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﺮاي وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻓﻨﻲ اﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪات اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ، ﻟﻴﻜﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺻﻠﻲ آﻧﻬﺎ را ﻣﻲﺗﻮان در ﺳﻪ ﮔﺮوه ﺷﺎﻣﻞ: ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ (ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص، ﺟﺮم واﺣﺪ ﺳﻄﺢ، ﺿﺨﺎﻣﺖ و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي)، ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ (دوام، ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﺸﺸﻲ، ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺳﻮراخ ﺷﺪﮔﻲ و ﺷﻜﺎﻓﺘﮕﻲ، ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ و ﺧﻮاص اﺻﻄﻜﺎﻛﻲ) و ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ (اﻧﺪازه ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج، ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻧﺘﻘﺎل) ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻧﻤﻮد (ﺣﺴﻦاﻗﻠﻲ و ﻫﻤﻜﺎران،. در ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﻮﺷﺶ، ﻣﻴﺰان ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﺑﺴﻴﺎر اﻫﻤﻴﺖ دارد. ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞﻫﺎي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺻﺎﻓﻲ در ﺧﺎك ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ، ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ دو ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﻲ را اﻳﻔﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ:

1- آب ﺑﺪون ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺘﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﻋﺒﻮر ﻧﻤﺎﻳﺪ، 

2- از ﻋﺒﻮر ذرات ﺧﺎك ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﮔﺮدد (ﺣﺴﻦاﻗﻠﻲ و ﻫﻤﻜﺎران)

  ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ذﺧﻴﺮه ﺣﺠﻢ آب در ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ، ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻘﺪار ﻣﻜﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ .(Bouazza et al; 2006) از وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي اﻳﻦ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻃﻮﻻﻧﻲ در ﺧﺎك و اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﺳﺎزه اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ ﻣﻮاد در ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﺳﻴﺴﺘﻢ زﻫﻜﺸﻲ، ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺑﺴﺘﺮ، ﻛﺎﻫﺶ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﻳﻪﻫﺎي ﺧﺎك، ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﺮك ﺧﻮردن روﻛﺶ آﺳﻔﺎﻟﺖ و ﺟﺪاﺳﺎزي ﻻﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺎك ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ. از ﻣﺰاﻳﺎي ﻛﺎرﺑﺮدي اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺖ و ﻧﺼﺐ ﺳﺮﻳﻊ، ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲ اﻗﺘﺼﺎدي، ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎﻻ، دوام ﻋﺎﻟﻲ و ﻛﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺧﺎﻛﻲ اﺷﺎره ﻛﺮد (ﻟﻨﺠﺎﺑﻲ، .1387)

 ﻫﺪف از اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮرﺳﻲ رواﺑﻂ آب و ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اراﺋﻪ ﺷﻴﻮهي ﻧﻮﻳﻦ آﺑﻴﺎري در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﻚ و ﻧﻴﻤﻪ ﺧﺸﻚ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.

 ﻣﻮاد و روش ﻛﺎر

 اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻛﻪ در ﻃﻲ آزﻣﺎﻳﺸﺎت ﻣﺘﻌﺪد در ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ داﻧﺸﮕﺎه زﻧﺠﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ ﻋﺮض و ﻃﻮل ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ 3641N، 4829E ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ.

  

 

ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ:

 ١- ﻣﻌﻴﺎر ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ:

 O90 ﻣﺎده ﭘﻮﺷﺸﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﺎوي و ﻳﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از 200 ﻣﻴﻜﺮون ﺑﺎﺷﺪ. اﺳﺘﻔﺎده از ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ داراي O90 ﺑﻴﻦ 100 ﺗﺎ 200 ﻣﻴﻜﺮون ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎك (ﭘﺎﻳﺪاري، ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و داﻧﻪ ﺑﻨﺪي) ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد. ﺿﺮﻳﺐ ﻫﺪاﻳﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺪاﻗﻞ 10 ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺪاﻳﺖ ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ ﺧﺎك ﺑﺎﺷﺪ

 ٢- ﻣﻌﻴﺎر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻧﺴﺪاد:

 در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ O90 ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞﻫﺎ ﺣﺪاﻗﻞ 200 ﻣﻴﻜﺮون ﺑﺎﺷﺪ، ﻧﺴﺒﺖ O90 / d90 ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺴﺎوي و ﻳﺎ ﻛﻤﺘﺮ از ﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ. در اﻳﻦ ﺻﻮرت d90 ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺶ از 200 ﻣﻴﻜﺮون ﺑﺎﺷﺪ ( ﺧﺎكﻫﺎي درﺷﺖ داﻧﻪ). در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ O90 ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﺑﻴﻦ 100 ﺗﺎ 200 ﻣﻴﻜﺮون ﺑﺎﺷﺪ، ﻓﻘﻂ ﻣﻌﻴﺎر O₉₀ 200 m ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﮔﺮدد (راﻫﻨﻤﺎي ﻃﺮاﺣﻲ و اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻮاد و ﻣﺼﺎﻟﺢ زﻫﻜﺸﻲ، .

 ﭘﺎﻟﻤﻴﺮا و ﻫﻤﻜﺎران (2011) ﺑﺎ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎي ﻓﻴﻠﺘﺮاﺳﻴﻮن ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻋﻤﻮدي، ﺑﺎ ﺧﺎكﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت و ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﻧﺒﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺨﻤﻴﻦ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻧﮕﻬﺪاري اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺗﺤﺖ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﭘﻴﭽﻴﺪه ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ و وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺧﺎك ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻠﻔﺎت ﻧﻔﻮذ ﺣﺘﻲ ﺑﺮاي ﻧﺴﺒﺖ ﮔﺮادﻳﺎن ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ 3 ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻮده اﺳﺖ. ﮔﻤﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻧﮕﻬﺪاري ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪﺷﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. در ﻛﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻫﺎي ﺗﺌﻮري ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر ﺣﺪاﻛﺜﺮ اﻧﺪازه ذرات از ﻃﺮﻳﻖ ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺎ ﺳﻨﺠﺶﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﺳﺖ.(Palmeira et al; 2011)

 ﺿﻮاﺑﻂ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﭘﺪﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ در ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺻﺎﻓﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد در ﺟﺪول زﻳﺮ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ .(drainage and service ducts; 2004)

%90: اﻧﺪازه ذرات ﺧﺎك ﻛﻪ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از ﻳﻚ اﻧﺪازه ﻫﺴﺘﻨﺪ

 ٣- ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ:

 ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻣﻮاد ﭘﻮﺷﺸﻲ ﭘﻴﺶ ﺗﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﻴﺎري ﺑﺮاي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ و ﺳﺎزﮔﺎري آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎك ﻣﺤﻞ ﻧﺼﺐ زﻫﻜﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد. ﺑﻌﻼوه از دﻳﺪﮔﺎه ﻧﻈﺮي، ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻧﮕﻬﺪاري ﺧﺎك، ﻣﻘﺎوﻣﺖ ورودي ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ زﻫﻜﺶ و ﮔﺮادﻳﺎن ﺧﺮوﺟﻲ در ﻓﻀﺎي ﺑﻴﻦ ﺧﺎك و ﭘﻮﺷﺶ ﻧﻘﺶ دارد. ﻣﻮاد ﭘﻮﺷﺸﻲ ﺿﺨﻴﻢﺗﺮ، داراي ﺗﺨﻠﺨﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺎرﺑﺮد ﺑﻬﺘﺮي را در ﻣﺤﻞﻫﺎﻳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در روﻧﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﭘﻮﺷﺶ، ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﻲ اﺳﺖ. در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ورودي ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﺰ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪهاي اﺳﺖ. اﮔﺮﭼﻪ ﻳﻚ ﭘﻮﺷﺶ ﻧﺎزك ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ورودي را ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ،ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻬﻴﻨﻪ آن در ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻨﺞ ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد . ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي وﻻﺗﻤﻦ و ﻫﻤﻜﺎران ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖﻫﺎي ﻛﻤﺘﺮ از ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﮔﺮادﻳﺎن ﺧﺮوﺟﻲ را در ﻣﺤﻞ ﺗﻤﺎس ﺧﺎك و ﭘﻮﺷﺶ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ.

 ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي ﻃﺮاﺣﻲ ﭘﻮﺷﺶ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ از ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ در ﺟﺪول زﻳﺮ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ:

 

 

 

 ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﺑﺤﺚ:

 ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار آب در ﺧﺎك ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺎﺗﺮﻳﻚ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ، در ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ وﺿﻌﻴﺖ وﺟﻮد دارد و زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ آﺑﻴﺎري اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺧﺎك ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻗﻄﻊ ﺟﺮﻳﺎن، آب از ﻣﻨﺎﻓﺬ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪه و ﻣﻨﺎﻓﺬ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ آب را درون ﺧﻮد ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﻤﻮده و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺧﺎك ﻛﻤﺘﺮ ﻳﺎ ﻣﺴﺎوي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺎﺗﺮﻳﻚ ژﺋﻮﺗﻜﺴﺘﺎﻳﻞ ﻣﻲﮔﺮدد و اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺎﻧﻊ از ﺑﺮﮔﺸﺖ آب ﺑﻪ داﺧﻞ ﻗﻄﺮهﭼﻜﺎن ﻣﻲﮔﺮدد. ﻧﻴﺮوي ﻣﺎﺗﺮﻳﻚ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻧﻴﺮوي ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮزﻳﻊ ﺑﻴﺸﺘﺮ آب ﺑﻪ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد. در اﻋﻤﺎق ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻓﺰاﻳﺶ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺎﺗﺮﻳﻚ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪه ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺧﺎك ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﺑﻪ ﺟﺬب رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺪارد ﭘﺲ ﻧﻴﺮوي ﺛﻘﻞ ﻏﺎﻟﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎك ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ (ﻟﻮم، رﺳﻲ، ﺷﻨﻲ) ﻫﺮﭼﻪ ﻋﻤﻖ ﻛﺎرﮔﺬاري ﻗﻄﺮهﭼﻜﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد، ﭘﻴﺎز رﻃﻮﺑﺘﻲ ﻛﺸﻴﺪهﺗﺮ ﻣﻲﮔﺮدد.

 

ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه، در اﻟﻴﺎف ﭘﺮوﭘﻴﻠﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ و اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس آب ﺑﺎ ﺧﺎك ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺴﺘﺮش آب در ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺖﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺮض ﺧﻴﺲ ﺷﺪﮔﻲ ﻣﻲﮔﺮدد. ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻛﻤﺘﺮ و ﺗﺮاﻛﻢ ﺑﺎﻓﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺄﺧﻴﺮ در رﺳﻴﺪن ﺟﺒﻬﻪ رﻃﻮﺑﺘﻲ ﺷﺪه و ﻋﺮض ﺧﻴﺲ ﺷﺪه آن ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ.

 ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮاد ژﺋﻮﺳﻨﺘﺘﻴﻚ، ﻫﻴﺪروژن ﻣﻮﺟﻮد در آنﻫﺎ ﺑﺎ اﻛﺴﻴﮋن آب ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮده ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آب ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﭼﺴﺒﻴﺪه و آن را ﺧﻴﺲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ. ﭘﺲ ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻟﻴﺎف ﭘﺮوﭘﻴﻠﻦ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ آب در آن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ.